Als de Braziliaan over zijn jeugd vertelt, druipt het plezier van zijn woorden. Het waren vrije en gelukkige jaren. Bijna dagelijks dook hij vanaf hoge rotsen in de zee of zwom hij naar nabijgelegen eilandjes. Op Paquetá leerde hij met een luchtbuks vogels uit de lucht schieten én kwam hij voor het eerst in aanraking met de bal. Wisnesky speelde bij de plaatselijke voetbalclub en had talent, zoveel talent dat er op een gegeven moment vertegenwoordigers van profclubs uit Rio de Janeiro op de veerpont naar Paquetá stapten om een kijkje te komen nemen. Het waren de jaren waarin het Braziliaanse voetbal de wereld veroverde: Brazilië pakte zijn eerste wereldtitel, Garrincha stal de show bij Botafogo, Pelé brak door bij Santos. De clubs uit Rio speurden naarstig naar nieuw talent en informeerden bij Wisnesky of hij naar het vaste land wilde verhuizen. Zo kwam de eilandbewoner, na een kort verblijf bij de club América FC, uiteindelijk terecht bij Flamengo.

Tot een echte doorbraak kwam het daar niet. Wisnesky kreeg hepatitis en raakte op een zijspoor. Het enige geluk dat hij had, was dat zaakwaarnemer José da Gama hem in actie had gezien. De Portugees gold in de jaren zestig als een van de belangrijkste zaakwaarnemers van Brazilië en klopte bij Wisnesky aan. Of hij er wat voor voelde om in Europa te voetballen?

Het was een vraag waar de speler niet lang over na hoefde te denken. Natuurlijk wilde hij in Europa voetballen. In de geschiedenisboeken had hij al veel over het continent gelezen. Het was de grond waar zijn wortels lagen (zijn grootouders waren ooit van Polen naar Brazilië geëmigreerd), een werelddeel dat hem fascineerde. Bovendien was het onrustig in Brazilië. Het Braziliaanse leger had net een geweldloze staatsgreep gepleegd. De linkse president João Goulart, die volgens de coupplegers te veel met de communisten flirtte, was afgezet. Wisnesky’s land was van een democratie in een militaire dictatuur veranderd en dat vervulde hem met afgrijzen, het was de juiste tijd om te vertrekken.

In eerste instantie bracht Da Gama zijn speler naar het Brusselse Racing White. Lang bleef Wisnesky daar alleen niet. Da Gama had Telstar enthousiast weten te krijgen. De Noord-Hollandse club, in 1963 ontstaan na een fusie tussen VSV en Stormvogels, wilde de Braziliaan graag inlijven. Toen Wisnesky hoorde hoeveel tekengeld hij zou krijgen, pakte hij direct zijn koffers en vertrok richting de Noordzee.

VISAFSLAG
De ochtend na mijn aankomst op Paquetá trof ik Wisnesky aan de keukentafel van zijn eigen huis. Tot diep in de nacht was hij aan het woord geweest. Nadat we de Kantine van het Eiland hadden verlaten, ging hij thuis rustig verder. Soep, Braziliaanse rum en meer anekdotes kwamen ter tafel.

‘Wist je dat ik na mijn aankomst in Nederland de biertjes van al mijn teamgenoten betaalde? In Brazilië was het normaal om rondjes te geven, maar bij jullie deed niemand dat. Op een gegeven moment kwam ik erachter dat de meeste spelers hun salaris moesten inleveren bij hun vrouw, als ze uitgingen kregen ze maar een beetje geld mee.’

Toen mijn ogen tijdens de zoveelste anekdote bijna dichtvielen en ik aangaf aan nachtrust toe te zijn, had Wisnesky begripvol geknikt. ‘Weet je wat? Je slaapt vannacht gewoon in mijn bed. En voel je niet bezwaard. Ik overnacht bij mijn vriendin een huis verderop.’

Zo had de zeventiger om drie uur ’s nachts de deur van zijn eigen woning dichtgetrokken en dwaalde ik voor het slapengaan nog één keer door zijn huis. Tot mijn eigen verrassing stuitte ik daarbij, in de gang, op een ingelijste teamfoto: de Telstar-selectie van het seizoen 1965/66. De staf en voetballers waren voor een doel gefotografeerd. Veel frisse Hollandse koppen, mannen met mooie namen: Heinz Stuy, Piet van der Kuil, Cor Brom, Ger Clement, Fred Dikstaal, Hassie van Wijk. Ik moest even zoeken, maar uiteindelijk vond ik ook Wisnesky. Een jongen met licht krullend haar.

Het voetballen in Nederland was voor de Braziliaan een wonderlijke ervaring, zou hij een kleine acht uur later aan de keukentafel vertellen, temeer omdat ze bij Telstar ook niet precies wisten wie ze hadden binnengehaald. ‘In een artikel dat na mijn komst in een krant verscheen, stond dat Telstar er vanwege mijn snelheid een nieuw wapen bij had. Ik heb het bericht destijds lachend uitgescheurd. Ik was hartstikke langzaam.’

Oliver Gaspar, de Roemeense trainer van Telstar, gebruikte Wisnesky als spits, een positie waar de Braziliaan nooit eerder had gespeeld. In zijn geboorteland was hij de spelverdeler die het van zijn inzicht moest hebben, die ritme aanbracht in het spel. Als aanvaller deed Wisnesky het in Velsen niet eens onaardig (hij maakte acht treffers in achttien wedstrijden), maar veel plezier gaf de positie hem niet. Hij wilde met zijn hoofd spelen en als spits moest hij vooral de fysieke strijd aangaan.

Het leven buiten het voetbal kon Wisnesky meer bekoren. Hij vond het interessant om te zien hoe een ander land functioneerde. ‘Ik bewonderde Nederland, ik heb bij jullie geleerd hoe een staat moet functioneren. Er was openheid, niets werd onder de mat geschoven. Ik kan me goed herinneren dat de premier de Nederlanders via de televisie vertelde dat er nul-komma-nog-wat procent inflatie was. Het mooie was: de provo’s gingen nog de straat op om te protesteren ook.’

Waar hij zich ook over verbaasde, was het individualisme dat in Nederland heerste. ‘Toen ik voor het eerst in mijn leven op sneeuw speelde, dacht ik op mijn gewone voetbalschoenen uit de voeten te kunnen. Niet dus. Het veld was net een ijsbaan, ik gleed constant uit. Ik vroeg me na afloop af: waarom heeft niemand bij Telstar me gewaarschuwd? Iemand had me vooraf toch kunnen zeggen dat ik speciale voetbalschoenen had moeten aantrekken?’

Toch heeft Wisnesky vooral mooie herinneringen aan zijn Nederlandse tijd. Aan de etentjes bij de eigenaar van Telstar, tevens de eigenaar van de Hoogovensfabriek. ‘Die man was steenrijk, maar at hetzelfde als de gewone bevolking. Gekookte aardappels, groente en vlees. Dat vond ik prachtig. Een rijke Braziliaan eet niet hetzelfde als een arme Braziliaan.’

Hij werkte aan de visafslag in IJmuiden. Een noodgreep. ‘Voetballer werd nog niet als een officieel beroep gezien. Ik moest er daarom een baan bij zoeken, anders mocht ik geen gebruik maken van de publieke gezondheidszorg.’ Vijf ochtenden per week – bij Telstar werd er in de middag getraind – stond Wisnesky vis in te pakken. De Braziliaan stopte het ijs in de dozen, twee collega’s legden de vis erbij. ‘Ik heb nog tegen mijn baas gezegd: Zullen we een deal sluiten? Ik werk niet, geef je wat geld, dan laat jij mij hier ingeschreven staan. Het was kansloos, zulke dingen werkten niet bij Nederlanders. Al heb ik met de gesigneerde portretfoto’s die ik voor de zekerheid in mijn auto had gelegd nog de nodige verkeersboetes kunnen voorkomen.’

REVOLUTIE
Eigenlijk wist Wisnesky in Nederland al dat zijn voetballoopbaan niet lang ging duren. Hij had plezier in het spelletje, maar werd tegelijkertijd gek van het geklets van de trainers, hij voelde zich geketend door alle tactische aanwijzingen. Toch speelde er in Velsen meer. Ver van Rio de Janeiro namen bij Wisnesky de zorgen over de situatie in zijn thuisland toe. Met de militairen aan de macht moesten de Brazilianen steeds meer vrijheden inleveren. Het gevoel dat hij zijn land in de steek had gelaten, werd bij de spits sterker.

Uiteindelijk nam hij in de zomer van 1967 een drastisch besluit. Hij speelde inmiddels bij Cannes, de Franse club waar hij na een jaar Telstar naartoe was getrokken. Op 24-jarige leeftijd zette Wisnesky een punt achter zijn loopbaan en keerde terug naar Brazilië om aan de universiteit van Rio de Janeiro geneeskunde te gaan studeren. Ook sloot hij zich aan bij een door het regime verboden studentenbeweging.

Een nieuw leven begon. Zat Wisnesky in Brazilië niet in de studiebanken, dan discussieerde hij met leeftijdsgenoten over politiek of trok hij met boze medestudenten de straat op om te protesteren. Het waren relatief vreedzame protesten, al kwam het soms tot confrontaties met de politie.